piątek, 26 listopada 2010

Spotkanie XLVII – Wampiry

26 listopada odgrzaliśmy podejmowaną już kilkukrotnie na spotkaniach KNAL kwestię wampirów. W ciągu ostatnich kilku lat nośny popkulturowy temat zmienił się w istną wampiromanię, a wizerunki młodych i pięknych wampirów zaczęły ozdabiać ściany EMPIK-ów i piórniki gimnazjalistów, dlatego uznaliśmy, że najwyższy czas odświeżyć wiedzę. Spotkanie przygotowała i poprowadziła mgr Magdalena Drabikowska, która przedstawiła najważniejsze znaczenia figury wampira, podstawowe problemy antropologiczne, źródła mitologiczne i najważniejsze realizacje wampirycznego mitu w literaturze i kulturze Zachodu.

Rozpoczęliśmy od etymologii, przywołując zarówno anegdotyczne pomysły Aleksandra Brucknera (staropolski wąpierz od pierza), jak i romantyczne pojęcie "upiór", lansowane choćby przez Adama Mickiewicza czy Aleksandra Tołstoja, zwolenników rodzimego pochodzenia wampiryzmu, tej – jak napisał Jules Michelet w Czarownicy – wstrętnej myśli słowiańskiej.

Omówiliśmy zarówno status ontologiczny wampira, jak też długą listę nadprzyrodzonych umiejętności upiorów, wyliczyliśmy wreszcie potencjalnych kandydatów na wampiry, wśród których prym wiedli rozmaici outsiderzy, odmieńcy i innowiercy, co od razu pozwoliło powiązać mit wampiryczny z ksenofobią.
Wspomnieliśmy zarówno starożytne reprezentacje wampiryzmu – zarówno historię hinduskiej Kali, jak też babilońskiej Lilith, krwiożerczej i seksualnie aktywnej, antycypującej związek postaci wampira z subwersywną kobiecością, a w końcu greckich empuz i lamii, o których wzmianki powracają m.in. w Metamorfozach Apulejusza. Rozmawialiśmy także o greckim rodowodzie słynnej opowieści o zmarłej dziewczynie, pogance, której grecki pisarz Phegon z Trallianus daje imię Philinnion, powracającej po śmierci, by spędzać noce z kochankiem. Ta historia, wspomniana też przez Micheleta, staje się pierwszą nowożytną literacką realizacją mitu za sprawą ballady Goethego z 1774 roku Narzeczona z Koryntu.

Przywołaliśmy zarówno historyczne inspiracje wampirycznego mitu utrwalone w legendzie i literaturze (takie jak Vlad Tepes, Gilles de Rais czy Ersěbet Bathory, na której postaci miał się przede wszystkim wzorować Bram Stoker, o czym świadczą, jak twierdzi Maria Janion, niepublikowane notatki autora Draculi).

Dyskutowaliśmy o rozmaitych postaciach wampira, takich jak np. gotycki łotr, transgresyjny kochanek (np. aktywna seksualnie kobieta oraz homoseksualista); symbolicznych znaczeniach np. wampir jako figura zarazy czy – współcześnie – AIDS; wreszcie – popularny wizerunek wampira jako arystokraty, symbolu społecznego ucisku. Prześledziliśmy też drogę wampira od reprezentacji potwora do istoty pozbawionej cech budzących obrzydzenie, za to pociągającej za sprawą fizycznej doskonałości.

Bliżej przyjrzeliśmy się opowiadaniu Josepha Sheridana le Fanu Carmilla, antycypującego powieść Stokera Dracula, poruszającego istotne w literaturze epoki wiktoriańskiej kwestie sobowtórowości oraz przekroczenia roli przypisanej kobiecie w XIX-wiecznym społeczeństwie, w tym przypadku – podwójnego: Carmilla jest zarówno aktywna erotycznie, jak też przełamuje tabu miłości homoseksualnej.

Wspomnieliśmy na koniec o postmodernistycznych grach z wampirem, widocznych np. w powieściopisarstwie Terry'ego Pratchetta czy Andrzeja Sapkowskiego, twórcy postaci Regisa. A najpopularniejsze reprezentacje współczesnego wampira zostawiliśmy sobie na kolejne spotkanie.

Sprawozdanie przygotowała Magdalena Drabikowska.


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz