piątek, 7 listopada 2008

Spotkanie XXIV – Heterotopie

Po radosnych obchodach urodzin opiekunki naszego koła Pani Dr Natalii Lemann (której jeszcze raz składamy najserdeczniejsze życzenia), przeszliśmy do głównego zagadnienia naszych zajęć, jakim były heterotopie w ujęciu Michela Foucault, dokładnie omówione w jego tekście z 1967 roku zatytułowanym Des espaces autres.

Dyskusja toczyła się wartko, albowiem wszyscy bardzo szybko zorientowaliśmy się, jak bardzo szerokie i pojemne jest pojęcie heterotopii oraz jak wiele przejawów tego zjawiska odnajdujemy w naszym bezpośrednim otoczeniu.

Foucault zauważył, że kiedy porządek sacrum i profanum został kulturowo podważony, przestrzeń ujawniła swój heterogeniczny charakter. Analizując ten problem francuski filozof stworzył termin heterotopia – tzw. kontr-miejsce będące odbiciem przestrzeni realnej – i przeciwstawił je utopii, czyli przestrzeni idealnej, konstruktowi, który nie ma prawa się zrealizować.

Już na tym etapie dyskusji zauważyliśmy, że heterotopia nie istnieje obiektywnie, a jest jedynie sposobem postrzegania przestrzeni jako nacechowanej w określony sposób. Foucault przytacza przykład cmentarza: na podstawie historycznych zmian umiejscawiania go w przestrzeni miejskiej (w odniesieniu do centrum i peryferii), można badać zmiany w sposobie postrzegania śmierci, która w oczach społeczeństwa stawała się coraz bardziej niebezpieczna i niehigieniczna.

Posiłkując się tekstem, omówiliśmy szczegółowo sześć głównych cech heterotopii, wskazując na związek ich powstawania z kulturą społeczności, w której funkcjonuje, a także uznając jej pojawienie się za znak ustanawiania nowych norm, gdy stare przestają funkcjonować. Mianem heterotopii określiliśmy także szczególne miejsca o charakterach zmiennych, hybrydycznych, wirtualnych, nacechowanych ukrytymi śladami historii. Bardzo istotny okazał się problem czasu, który zmienia daną przestrzeń, bądź przeciwnie, zdaje się kumulować w jakimś miejscu (jak w muzeum, bibliotece lub na strychach starych domów, przechowujących historie wielu pokoleń).

Podawaliśmy rozmaite przykłady heterotopii, zauważając że są nimi m.in.: wyimaginowana przestrzeń tworzoną przez dzieci w trakcie zabaw, indywidualny obraz miasta tworzony przez każdego z nas (por.: temat poprzedniego spotkania), a nawet teren naszego Instytutu, zmieniający na przestrzeni lat swoje funkcje, z których kilka obecnie istnieje obok siebie.

Temat spotkania opracował i przedstawił mgr Julian Czurko.

Wykorzystany tekst teoretyczny:
ℑ M. Foucault, O innych przestrzeniach. Heterotopie, [w:] www.foucault.info/documents/heteroTopia; "Kultura Popularna" nr 2(16)/2006; "Teksty Drugie" nr 6(96)/2005.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz