wtorek, 15 marca 2011

Spotkanie LII - KONTEKSTY IRLANDZKIE




PIĄTEK 18 MARCA

15.30

SALA 215

Kraj bez języka to kraj bez duszy

Literatura jako klucz do irlandzkiej tożsamości

Spotkanie poprowadziła mgr Katarzyna Gucio



Następujące zaraz po Dniu Świętego Patryka spotkanie Koła Antropologów poświęcone zostało w całości rozważaniom na temat Irlandii, ojczyźnie takich wybitnych postaci jak: James Connolly, Jonathan Swift, George Bernard Shaw, Oscar Wilde, William Butler Yeats, czy Arthur Wellesley, książę Wellington.
Prelekcja, prowadzona przez mgr Katarzynę Gucio, dotyczyła przede wszystkim wczesnego okresu historii Szmaragdowej Wyspy, której początki, przed okresem chrystianizacji, giną w mgłach Avalonu. Jednakże dzięki źródłom historycznym, które zawdzięczamy m.in.: Juliuszowi Cezarowi – O Wojnie Galijskiej, celtyckim mnichom – Księga z Kells, a także znaleziskom archeologicznym – New Grange, dolmeny (kromlechy) czy wzgórze Tara, możliwa jest rekonstrukcja historyczna kultury i życia Celtów, których początki datuje się na około 3,5-4 tyś. lat p.n.e.
Dzięki licznie przybywającym na wyspę misjonarzom Irlandia stała się, około IV w. n.e., istną drukarnią, biblioteką i przechowalnią tekstów z kręgu europejskiego. Jednocześnie przebywający w klasztorach skrybowie umożliwili zachowanie dla potomnych, wielkich mitologicznych cyklów staroirlandzkich datowanych na przełom XI – XII w. – Cykl Ulsterski i Cykl Feniański – a także rozlicznych informacji dotyczących m.in. kalendarza lunarnego i związanych z nim świąt, funkcjonujących dotąd wyłącznie w tradycji ustnej.
Kwestia przekazu ustnego, języka i jego wpływu na rzeczywistość, stanowi bardzo istotny element kształtujący tożsamość Irlandczyków. Widać to doskonale w prezentowanych na spotkaniu utworach poetyckich pióra: Paula Muldoona, Johna Montague’a czy Johna Longley’a. O tym, że wspomniany temat silnie zakorzeniony jest w tradycji irlandzkiej świadczą nie tylko poematy i wiersze pojawiające się już w VIII w. n.e., ale również wysoka pozycja jaką cieszyli się wśród Celtów druidzi i bardowie, stanowiący elitę ówczesnego społeczeństwa.
Znaczna część spotkania KNAL poświecona została zagadnieniom dotyczącym najbardziej znanych świąt celtyckich: Beltene – „święto ognia”, przypadającego na 1maja, Samhain – święto końca lata, rozpoczynające się 1 listopada, oraz Lugnasa – „festyn Luga” – święto pór roku odbywające się 1 sierpnia; ich znaczeniu, obrzędom i rytuałom. Nie zabrakło również opowieści o bóstwach z zaświatów – boginie Danu i Macha – i bohaterach z kręgu mitologicznego – Cúchulainn i Fion Maccumhall, a także legend o wojnach i zwiastunach śmierci, m.in. banshee, praczce u brodu, ogarze z Ulsteru; oraz wyjaśnienia symboliki kociołka i konia – mających dla Celtów charakter sakralny i rytualny.
Uzupełnienie wykładu stanowiły mapy, ilustracje i ryciny przedstawiające wybrane rzeźby i posągi bóstw, naczynia i wyroby, a także omawiane zabytki archeologiczne i arcydzieła sztuki iluminatorskiej.
Zdała mgr Agnieszka Skalska

Teksty:
ESEJ
POEZJA
IRLANDCZYCY

piątek, 4 lutego 2011

Spotkanie LI - POWIEŚĆ KRYMINALNA Z PERSPEKTYWY ANTROPOLOGICZNEJ





Po co ludziom kryminały? Czyżbyśmy odczuwali niezdrową przyjemność czytając o bryzgającej krwi i zwłokach w daleko posuniętej fazie rozkładu? Podążając za sugestiami Mariusza Czubaja z książki „Etnolog w mieście grzechu. Powieść kryminalna jako świadectwo antropologiczne” mieliśmy okazję przekonać się, że powód fascynacji tym gatunkiem, czy raczej gatunkami spod znaku morderstwa i tajemnicy, jest znacznie bardziej złożony.
Oczywiście tym elementem, który najbardziej przykuwa uwagę przeciętnego odbiorcy jest intryga — zagadka, którą czytelnik rozwiązuje wraz z bohaterami. Jednak na naszym spotkaniu nie zaprzątaliśmy sobie głów kryminalnymi łamigłówkami, lecz szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, co wspólnego mają sensacyjne powieści i seriale ze współczesną kulturowa teorią literatury, etnologią, antropologią i socjologią. Rozpoczęliśmy od rozważań nad osobą głównego bohatera, omawiając pokrótce jak ulegał przeobrażeniom – zmieniając się z samotnego geniusza, dla którego sensem życia jest tropienie sprawców przestępstw, w osobę zepchnięta na margines i przeżywającą osobiste rozterki. Po zarysowaniu historycznego tła dla naszych problemów oraz genologicznych transgresji „kryminału”, prowadzący spotkanie mgr Michał Wróblewski, zwrócił uwagę na to, w jaki sposób powieści kryminalne opisują, wykorzystują i grają z przestrzenią i czasem, a także jaka jest rola szczegółu z perspektywy antropologicznej.
Interesujące nas kwestie omówiliśmy na przykładzie bardzo popularnych ostatnimi czasy skandynawskich kryminałów Stiega Larssona z trylogii Millenium, w których, jak zauważyliśmy, zbrodnie i tajemnice schodzą na dalszy plan stanowiąc jedynie pretekst do opisania problemów z jakimi boryka się szwedzkie społeczeństwo. Ten i inne przywołane przykłady, pozwoliły nam na prześledzenia tego, jak współczesne kryminały odchodzą od fabuł spod znaku „płaskiej” łamigłówki w stronę literatury zaangażowanej społecznie (choć nadal należącej do nurtu popularnego) o pogłębionej analizie psychologicznej.
Zdała Agata Grykien

Teksty:
Czubaj - Rozdział 1
Stieg Larsson