Spotkanie XLI – Kuchnia Banany Yoshimoto i japoński queer

Kuchnia Banany Yoshimoto nie jest literaturą z górnej półki. Antropologia literatury jednak nie tylko literaturą przez duże „L” musi się zajmować, zwłaszcza, że w przypadku Banany nie chodzi o wartości estetyczne ale o recepcję książki na gruncie japońskim, która skutkowała prawdziwą „kuchenną” rewolucją. Pozornie, jedzenie nie ma nic wspólnego z emancypacją. Jednak w kraju, w którym sztuka kulinarna jest nie mniej ważna niż malarstwo czy literatura, kobieta — krytyk kulinarny, niezależna i pewna siebie, czyli dokładnie taka jak bohaterka Kuchni, jest postacią wywrotową. Od Banany Japonki dowiedziały się, że będąc kobietą można robić karierę i cieszyć się szacunkiem, nawet gdy nie realizuje się przy tym swojej trady-cyjnej kulturowej roli. Przyjmuje się, że opowiadanie Banany zapoczątkowało w Japonii „Rewolucję Lolitek”, szczegółowo opisaną przez Joannę Bator w Japońskim wachlarzu.

Młode Japonki nawet do 30. roku życia ubierają się i zachowują jak gimnazjalistki. Przedłużone dzieciństwo pozwala im na jakiś czas uniknąć losu kury domowej. Udając niewinne i bezbronne dzierlatki, zachowują pewien szczególny rodzaj autonomii przynależny dzieciom. „Lolitkomania” wpływa również na mężczyzn. Japoński symbol seksu to głupiutki podlotek w przykrótkiej spódnicy i białych majteczkach — dziecko całkowicie zależne od mężczyzny. Marilyn Monroe przewraca się w grobie, ale na gruncie japońskim taki układ doskonale się sprawdza.

Zbiór opowiadań „japońskiej Grocholi”, jak nazywają ją recenzenci, zapoczątkował naszą dyskusję o roli kuchni w kulturze. Kuchnia to pomieszczenie bezpieczne: zapewnia obfitość pożywienia, dostatek wody, a dawniej również ciepło. Tam toczy się codzienne życie. Dla Japończyków jest to przestrzeń dodatkowo nacechowana i wyjątkowo wrażliwa na ingerencje przybyszów, toteż w Japonii wpuszczenie kogoś do kuchni jest równoznaczne z przyjęciem do rodziny.

Jednak niezależnie od współrzędnych geograficznych jedna zasada pozostaje niezmienna: nic tak nie łączy ludzi jak dobre jedzenie, dlatego czym prędzej zaproście przyjaciół i wyprawcie dla nich wykwintną ucztę. Życzę smacznego!